Küresel ölçekte artan iklim krizi, sosyal eşitsizlikler ve yönetişim sorunları, yatırım dünyasında da sürdürülebilirlik odağında dönüşümleri beraberinde getiriyor. Bu dönüşümlerin temel taşlarından biri ise etik yatırım. Peki etik yatırım tam olarak nedir ve neden önemlidir?
Etik Yatırım Nedir?
Etik yatırım, yatırımcıların sadece finansal getirilerine değil, aynı zamanda çevresel, sosyal ve yönetişim kriterlerine de dikkat ederek yatırım kararlarını şekillendirdiği bir yaklaşım olarak karşımıza çıkıyor. Etik yatırımcılar sadece yatırımlarının getireceği kâr payını göz önünde bulundurmuyor, uzun vadede dünyaya ve toplumlara zarar vermeyecek ve dünyanın sürdürülebilirliğine katkı sağlayacak yatırım stratejileri tercih ediyorlar. Etik yatırım da stratejilerine göre kendi içinde üç ana türe ayrılıyor.
Etik Yatırım Türleri
1. Negatif Tarama (Negative Screening)
Bu yaklaşımda yatırımcılar, etik dışı olarak gördükleri sektörleri veya şirketleri yatırım portföylerinden çıkarıyorlar. Örneğin, tütün, silah sanayi, fosil yakıt veya çocuk işçiliğiyle ilişkilendirilen şirketlere yatırım yapılmıyor.
2. Pozitif Tarama (Positive Screening)
Bu strateji, sosyal ve çevresel anlamda yüksek performans gösteren şirketleri seçmeyi amaçlıyor. Karbon ayak izini azaltan, kadın istihdamını destekleyen veya adil ticaret ilkelerine bağlı şirketler pozitif tarama kapsamında değerlendiriliyor.
3. Etki Yatırımı (Impact Investing)
Yatırımcılar, doğrudan pozitif sosyal ya da çevresel etki yaratmayı hedefleyen projelere veya işletmelere yatırım yapıyorlar. Örneğin, yenilenebilir enerji projeleri, sosyal konut girişimleri veya eğitime erişimi artıran startuplar bu kapsamda ele alınıyor.
Etik Yatırımın Finansal ve Toplumsal Faydaları
Bireylerin, topluma ve dünyaya katkı sağlayan faaliyetleri yalnızca çevrelerine değil, aynı zamanda kendi iç dünyalarına da pozitif bir etki ediyor. Bu tür eylemler, kişisel tatmin, aidiyet duygusu ve yaşam amacının güçlenmesi gibi psikolojik faydalar sağlıyor. Toplumsal bilinçle hareket etmek ve pozitif değerler doğrultusunda adımlar atmak, bireylerin vicdanen huzurlu hissetmelerine olanak tanıyor. Etik yatırımın pozitif etkilerini değerlendirirken, yalnızca ekonomik veya çevresel sonuçlarla sınırlı kalmamalı, bireylerin ruhsal ve ahlaki tatminini de göz önünde bulundurmalıyız. Pek tabii finansal açıdan baktığımızda ise sürdürülebilirlik kriterlerine uygun yatırım yapan bireylerin ve şirketlerin uzun vadede daha istikrarlı ve kârlı olduğu görülüyor.
Ayrıca etik yatırımlar:
- Toplumsal fayda üretiyor,
- İklim değişikliğiyle mücadeleye katkı sağlıyor,
- Kurumsal şeffaflığı ve hesap verebilirliği teşvik ediyor,
- Yatırımcıların değerlerine uygun portföyler oluşturmalarına olanak tanıyor.
Etik Yatırım Nasıl Teşvik Ediliyor?
Etik yatırım, birçok ülkede çeşitli politikalar, raporlama zorunlulukları ve teşvik mekanizmalarıyla destekleniyor. Avrupa Birliği, “Sürdürülebilir Finans Taksonomisi” ile çevresel açıdan sürdürülebilir ekonomik faaliyetleri tanımlıyor ve yatırımcıyı yönlendiriyor. Birleşmiş Milletler Sorumlu Yatırım İlkeleri (UN PRI) gibi girişimler, yatırımcıların sürdürülebilirlik performanslarını artırmaları için çerçeveler sunuyor.
UN PRI’ın yatırımcıların çevresel, sosyal ve yönetişim kriterlerini (ÇSY) yatırım kararlarına entegre etmelerini teşvik eden gönüllü çerçevesi aşağıdaki 6 ilkeyi temel alıyor:
1. ÇSY’yi Yatırım Kararlarına Dahil Edin
2. Yatırım Yapılan Şirketlerle Etik Diyalog Kurun
3. Şirketlerden Şeffaflık ve Sürdürülebilirlik Raporu Talep Edin
4. Etik Yatırımı Destekleyen Girişimleri Teşvik Edin
5. Bilgi Paylaşımı Yapın ve İyi Uygulamaları Yaygınlaştırın
6. İlkeleri Uygulama Sürecini Raporlayın ve Geliştirin
Bu ilkeler, yatırım yapılan şirketlerden sürdürülebilirlik konusunda şeffaf raporlama talep etmeyi, yatırımcıların bu alanlarda aktif diyalog kurmasını ve sorumlu yatırım anlayışını yaygınlaştırmayı hedefliyor. Böylece finansal getiriyle birlikte uzun vadeli toplumsal ve çevresel etki de gözetilmiş oluyor.
Türkiye’de ise hem bireysel hem kurumsal yatırımcılar nezdinde etik yatırım kavramı her geçen gün daha fazla ilgi görüyor. Bankalar, yatırım fonları ve fintech platformları etik yatırım ürünleri geliştirmeye devam ediyor. Yeşil tahviller, sürdürülebilirlik temalı yatırım fonları, sosyal etki tahvilleri, yenilenebilir enerji, temiz teknoloji, kadın liderliği ya da sürdürülebilir tarıma odaklanan borsa yatırım fonları ya da karbon kredisi yatırımları gibi etik yatırım ürünleri giderek zenginleşiyor.
Etik yatırım, sadece bir finansal strateji değil, aynı zamanda gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmanın yolu. Hem bireysel yatırımcılar hem kurumlar etik değerlere dayalı yatırımlarla hem finansal hem toplumsal kazanç sağlayabilir. Sermayemizi yönlendirdiğimiz alanlar bizi sadece bireysel boyutta etkilemiyor, toplumların ve gezegenin geleceğini de şekillendiriyor.
Kaynaklar:
gsiareview2020.com
unpri.org
https://finance.ec.europa.eu/sustainable-finance/tools-and-standards/eu-taxonomy-sustainable-activities_en
https://hbr.org/2022/09/the-essential-link-between-esg-targets-financial-performance
https://www.akbankinvestorrelations.com/tr/images/pdf/akbank-2023-entegre-faaliyet-raporu.pdf