Avrupa ülkelerinin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına (SKA) yönelik performanslarını değerlendiren Avrupa Sürdürülebilir Kalkınma Raporu 2025 (ESDR 2025), sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşma süreciyle birlikte bu süreçte karşılaşılan zorluklara da ışık tutuyor. Sadece Avrupa Birliği’ni değil, aynı zamanda Avrupa kıtası olmak üzere 41 ülkenin mevcut durumunu ortaya koyan rapora göre bu amaçlara ulaşmada önemli adımlar atılsa da ilerleme hızında yavaşlama ve bazı alanlarda gerileme yaşandığı görülüyor.
Rapor, iki endeks doğrultusunda ülkelerin performanslarını analiz ediyor. SKA puanı; yoksullukla mücadeleden nitelikli eğitime, temiz suya erişimden iklim değişikliğiyle mücadeleye kadar 17 kritik alanda ülkelerin performansını puanlıyor. Kimseyi Geride Bırakma Endeksi (LNOB) ise ülkeler arasındaki eşitsizlikleri ve bunların zaman içindeki gelişimini ölçmek için kullanılıyor.
BÖLGESEL FARKLILIKLAR DİKKAT ÇEKİCİ
2020-2023 döneminde SKA ilerleme hızı, 2016-2019 dönemine kıyasla iki kat yavaşladı. Batı ve Kuzey Avrupa’daki bazı gelişmiş ülkelerde bile SKA performansında gerileme görüldü, özellikle sosyo-ekonomik hedeflerde düşüş yaşandı. Avrupa Birliği genelinde SKA puanı bu yıl 72,8olarak gerçekleşti ancak bölgesel eşitsizlikler nedeniyle bazı ülkelerde büyük farklılıklar mevcut. Geçen yıl ise bu oran 72 olarak gerçekleşmişti. İlk 19 sırada Avrupa ülkeleri yer alırken, Finlandiya beşinci kez üst üste birinci sıradaki yerini koruyor. Kuzey Avrupa ülkeleri en yüksek SKA puanlarına sahipken Baltık, Orta ve Doğu Avrupa ile aday ülkeleri daha gerilerde kalıyor. Ülkelerin kendi içindeki SKA skorları da dikkat çekici bir noktayı oluşturuyor. Zira Finlandiya, sorumlu tüketim ve üretim hedefinde birinci sırada yer almasına rağmen sudaki yaşam hedefinde aynı başarıyı gösteremiyor. Bu durum, tüm SKA’lara ulaşmadaki zorlukların ne denli büyük olduğunu gösteriyor.
Sosyal eşitsizlikler tarafında büyük dalgalanmalar yaşanıyor. Yoksulluk ve sosyal dışlanma riskleri artarken, gelir eşitsizliklerinin giderek derinleştiği görülüyor. Engelliler için işgücü piyasası eşitsizlikleri ve kadınların yönetim kademelerindeki düşük temsili gibi faktörler olumsuz bir seyir izliyor. Çevresel ve iklim eşitsizlikleri kapsamında ise iklim, AB’nin karbon salımı ve sürdürülebilir gıda sistemleri konularında daha fazla ilerleme kaydedilmesi gerekiyor. Yine sürdürülebilir tüketim ve üretim süreçlerinde daha fazla iyileştirme çalışmasına ihtiyaç duyulduğu görülüyor.
TÜRKİYE’NİN SKA PERFORMANSI: İLERLEME VAR AMA YETERLİ DÜZEYDE DEĞİL
Türkiye, 41 Avrupa ülkesi arasında, 59,1SKA puanıyla 34’üncü sırada yer alıyor. Özellikle çevresel sürdürülebilirlik, sosyal eşitsizlikler ve ekonomik dönüşüm konuları olmak üzere büyük zorluklarla karşı karşıya olduğu bir tablo çiziyor.
Türkiye’nin henüz tamamen ulaşmış olduğu bir SKA bulunmamakla birlikte bazı alanlarda orta dereceli ilerleme kaydettiği görülüyor. Özellikle Yoksulluğa Son, Sağlık ve Kaliteli Yaşam, Temiz Su ve Sanitasyon, Nitelikli Eğitim, Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı ile Suda Yaşam başlıklarında belirli ilerlemeler gözlemlenirken Açlığa Son, Eşitsizliklerin Azaltılması, Sorumlu Üretim ve Tüketim ile İklim Eylemi gibi alanlarda büyük zorluklar yaşanmaya devam ediyor.
Diğer taraftan temiz enerji yatırımlarında ilerleme kaydedilse de gelir dağılımındaki adaletsizlik, hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi ve tarım politikalarında dönüşüme ihtiyaç duyulduğu öne çıkıyor.
Sonuç olarak Türkiye, Avrupa Sürdürülebilir Kalkınma Raporu 2025 değerlendirmesinde orta düzeyde bir performans sergileyerek, özellikle sağlık, eğitim, altyapı ve su kaynaklarının yönetimi alanlarında olumlu adımlar attı. Ancak sürdürülebilir kalkınma hedeflerine tam anlamıyla ulaşmak için çevresel sürdürülebilirlik, eşitsizliklerin azaltılması, sorumlu tüketim ve iklim değişikliği gibi kritik alanlarda daha yoğun ve etkin planlamalar yapması gerekiyor. Türkiye’nin gelecek yıllarda sürdürülebilir kalkınma açısından başarılı olmasının, kapsamlı dönüşüm stratejileri geliştirmesi ve uygulamasıyla yakından ilişkili olduğu öngörülüyor.