Her yıl Aralık ayı geldiğinde Avrupa şehirleri ışıklarla, müziklerle ve rengarenk tezgahlarla dolup taşan yılbaşı pazarlarıyla canlanıyor. Binlerce ziyaretçiyi çeken, hatta kendi başına bir turizm hareketi yaratan bu pazarların büyülü atmosferi herkesi kendine çekiyor. Ancak bu pazarların bir de görünmeyen yüzü var! Yüksek enerji tüketimi, atıklar, tek kullanımlık ambalajlar, kısa ömürlü hediyelikler ve şehir içi ulaşımın yarattığı karbon ayak izi arka planda ciddi bir çevresel yük oluşturabiliyor. Peki, bu kadar yoğun tüketimin ve ziyaretçi trafiğinin olduğu yılbaşı pazarlarının sürdürülebilir olması mümkün mü?
Son yıllarda Avrupa’nın pek çok şehri bu soruyu ciddiyetle ele alıyor. Çünkü yılbaşı pazarları şehirlerin sürdürülebilirlik vizyonunu da görünür kılıyor. Bu nedenle bazı şehirler enerji kullanımından atık yönetimine, yiyecek sunumundan ulaşıma kadar pek çok alanda yılbaşı pazarlarını daha çevre dostu bir modele taşımaya çalışıyor.
Bu çerçevede en etkili örneklerinden biri Almanya’daki Essen yılbaşı Pazarı. 2024 yılında European Best Destinations tarafından “Avrupa’nın en sürdürülebilir yılbaşı pazarı” seçilen Essen, hayata geçirdiği uygulamalarla sürdürülebilirlik açısından etkili bir model ortaya koyuyor. Pazar alanının tamamında %100 yeşil elektrik kullanılması, plastik poşetin yasaklanması, bardak ve tabaklarda depozito sistemi uygulanması, bölgesel ve adil ticaret, organik ürünler ağırlıklı bir satış yaklaşımının benimsenmesi bu dönüşümün somut adımları arasında yer alıyor.
Slovenya'nın en büyük ikinci şehri olan ve
Avrupa’nın En İyi Yeşil Başkenti seçilen Maribor da yeni yıl öncesi ziyaretçilerine sürdürülebilirliği odağına alan benzersiz bir deneyim sunuyor. En Sürdürülebilir yılbaşı Pazarları listesinde de yer alan
Maribor’da pazarın süslemesinde yapay ya da kesilmiş ağaçlar yerine doğal veya geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılmış süsler, özel saksılara dikilmiş canlı ağaçlar kullanılıyor. Plastik kullanımından kaçınılıyor; ambalaj ve sunumlarda geri dönüştürülebilir veya doğaya dönüşebilir malzemeler öne çıkarılıyor. Pazarda yün şapkalar ve atkılar gibi geleneksel el işleri, ahşap ve seramik ürünler, doğal malzemelerle üretilen takılar ile ev yapımı reçel ve bal gibi yöresel lezzetlerin yanı sıra Slovenyalı tasarımcıların tasarım ürünleri öne çıkıyor. Ayrıca Maribor, tatil dönemindeki yoğun ziyaretçi trafiğini daha sürdürülebilir hale getirmek için toplu taşımayı teşvik eden ve şehir merkezini yaya odaklı hale getiren bir düzen kuruyor. Böylece hem karbon ayak izi azaltılıyor hem de pazarı daha erişilebilir ve keyifli bir hale geliyor.
Macaristan Budapeşte’de yer alan ve Avrupa'nın En İyi Çevre Dostu yılbaşı Pazarlarından biri olan Aziz Stephen Bazilikası'nın önünde kurulan yılbaşı Pazarı, üç kez Avrupa'nın En Güzel yılbaşı Pazarı unvanına layık görüldü.
Yardım konserleriyle dolu bir programa sahip etkinlikte gıda artıklarının geri dönüştürülmesi ve çevre dostu çatal, bıçak, tabak ve bardakların kullanılması gibi çevresel sürdürülebilirliğe odaklanıyor. 2022'de vatandaşların pedal çevirerek pazarın kurulduğu meydandaki ışıkların çalışmasını sağlayan ve dev yılbaşı ağacını aydınlatan
bisikletler de uzun süre konuşulmuştu.
İsveç’in çevre duyarlılığıyla öne çıkan başkenti
Stockholm, yılbaşı döneminde sürdürülebilirlik yaklaşımını yılbaşı pazarlarına da taşıyor. Şehrin tarihi merkezini kapsayan ışık festivali, %100 yenilenebilir enerjiyle çalışıyor ve aydınlatmalarda düşük enerji tüketimli sistemler kullanılıyor. Çelenkler, dekoratif süslemeler çevre dostu, geri dönüştürülebilir veya doğal malzemelerden hazırlanıyor. Stockholm’ün sürdürülebilir yılbaşı pazarı yaklaşımının bir diğer önemli boyutu da yerel üreticiyi desteklemesi. Pazarda Stockholm ve çevresindeki zanaatkarların el yapımı ürünlerine ağırlık veriliyor. Ayrıca yiyecek-içecek stantlarında vegan ve vejetaryen seçeneklerin artırılması, pazarın çevresel etkisini azaltmaya yönelik bilinçli bir adım olarak öne çıkıyor.
Berlin, sürdürülebilir yılbaşı deneyimi denince Avrupa’da öne çıkan şehirlerden biri. 1996 yılında Berlin'in çevre yarışmasında birincilik ödülü kazanan pazar, enerji tasarruflu aydınlatma kullanarak, lunapark araçlarından kaçınarak ve yalnızca organik, adil ticaret ve sürdürülebilir üretim ürünleri sunarak sürdürülebilirlik taahhüdünü sürdürüyor. Pazarda 80'den fazla Berlinli yerel zanaatkar ve adil ticaret perakendecisi, benzersiz tasarım ürünleri, el yapımı hediyeler ve başka hiçbir yerde bulamayacağınız doğal ürünler sergiliyor. Burada yiyeceklerin %100'ü organik, ürünlerin %100'ü adil ticaret ve %100'ü vegan. Kozmetikler, hayvanlar üzerinde test edilmemiş. Hatta DJ'ler bile yerel!
Londra'da kurulan yılbaşı pazarı
Hyde Park Winter Wonderland, daha yeşil bir gelecek için taahhüdüyle öne çıkıyor. Etkinlikteki her şey geri dönüştürülüyor, yeniden kullanılıyor veya kompostlanıyor. Etkinlikte kullanılan tüm ağaçlar kompostlanarak toprağa besin maddesi geri kazandırılıyor. Ziyaretçiler toplu taşımayı kullanmaya teşvik ediliyor. Ayrıca tedarikçilerin teslimat yolculukları aktif olarak izleyerek karbon salınımlarını takip ediyor, rotaları optimize etmek ve teslimatları birleştirmek için planlar hazırlanıyor. İhtiyaç duyulmayan tüm ışıklar, ısıtıcılar ve ekipmanlar enerji tasarrufu amacıyla kapatılıyor. Ayrıca etkinlikte yalnızca atık bitkisel yağlardan üretilen yenilenebilir bir dizel olan HVO biyoyakıtı kullanılıyor. Sadece %100 adil ticaret ürünü çay, kahve ve sıcak çikolata satılıyor. Etkinlik boyunca Hyde Park'ın doğal alanları, bitki örtüsü ve hayvanları korunuyor. Yerel yaban hayatına gelebilecek herhangi bir zararı en aza indirmek için düzenli ekolojik araştırmalar yapılarak ve saha düzeni buna göre planlanıyor. Hem ağaçları hem de zemini korumak için özel ürün ve bariyerler kullanıyor.
Bütün bu şehirlerin yanı sıra Manchester (Birleşik Krallık), Viyana (Avusturya), Toulouse’da (Fransa) kurulan yılbaşı pazarları da enerji tasarruflu aydınlatmaları, organik, sürdürülebilir ve adil ticaret ürünleriyle, sıfır atık yaklaşımlarıyla öne çıkıyor.
Özetle; Avrupa’nın dört bir yanında kurulan yılbaşı pazarları, artık yalnızca bir yılbaşı geleneği değil şehirlerin sürdürülebilirlik anlayışını görünür kıldığı bir platforma dönüşüyor. Essen’den Maribor’a, Budapeşte’den Londra’ya pek çok şehir; enerji verimliliği, atık yönetimi, yerel üreticiyi destekleme, adil ticaret ve organik ürünler, toplu taşımayı teşvik gibi geniş bir yelpazede sürdürülebilirliğe dair önemli adımlar atıyor. Bu yaklaşım, yeni yıl döneminde ortaya çıkan yüksek tüketim ve ziyaretçi trafiğinin yarattığı yükü hafifletirken, aynı zamanda farkındalığı güçlendiriyor.