Yüzlerce kişiyi müzik ve eğlenceyle buluşturan müzik festivalleri, çevre için büyük zarara neden olabiliyor. Ulaşım kaynaklı karbon salımı, enerji tüketimi, tek kullanımlık plastikler, atıklar, çöp birikimi festivallerin geride bıraktığı izlerden sadece birkaçını oluşturuyor. Özellikle açık hava festivallerinde bu etki, daha görünür bir hal alıyor.
2023 yılında kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan A Greener Future, 17 İngiltere ve Avrupa festivalinin karbon ayak izi hakkında bir rapor yayınladı. Rapor, seyirci, ekip, sanatçılar, prodüksiyon ve üçüncü taraf taşımacılığı dahil olmak üzere tüm seyahatlerin bir festivalin karbon ayak izinin ortalama %58'inden sorumlu olduğunu ortaya koydu. İkinci en büyük emisyon kaynağı ortalama %35 ile gıda üretimi ve tüketimiydi. Kişi başına günlük ortalama emisyon 11 kg CO₂ idi. Dünyanın en popüler açık hava müzik festivallerinden biri olan Coachella için yapılan bir inceleme ise festivalin karbon emisyonlarının %80'inin katılımcıların seyahatlerinden kaynaklandığını gösterdi.
Peki, hem müziğin tadını çıkarıp hem de çevreye zarar vermeden eğlenmek mümkün mü? Sürdürülebilir festivaller var mı? Gelin bu sorunun yanıtını birlikte arayalım.
Sürdürülebilir festival ne demek?
Sürdürülebilir müzik festivalleri, eğlence anlayışını çevresel, sosyal ve ekonomik sorumlulukla birleştiren organizasyonlardır. Bu tür festivallerde doğaya zarar vermemek, kaynakları bilinçli kullanmak ve yerel topluluklara katkı sağlamak hedeflenir.
Daha sürdürülebilir bir festival nasıl olur?
Enerji kullanımı, sürdürülebilirlik açısından en önemli alanlardan biri. Festival sahnelerinde ve etkinlik alanlarında güneş panelleri, biyodizel jeneratörler gibi yenilenebilir enerji kaynakları kullanılabilir. LED aydınlatma ve enerji verimli sistemlerin tercih edilmesi, elektrik tüketimini azaltırken karbon ayak izini de düşürür. Karbon emisyonlarını azaltmak için katılımcıların festivale ulaşımında toplu taşıma araçları, bisiklet park alanları ya da paylaşımlı araç sistemleri teşvik edilebilir.
Geri dönüşüm kutuları, organik atık kompost alanları ve çöp ayrıştırma sistemleri sayesinde atıklar doğru şekilde yönetilebilir. Tek kullanımlık ürünler yerine yeniden kullanılabilir bardak ve kaplar tercih edilebilir.
Bunların yanı sıra festival mutfaklarında, bulaşık ve temizlik gibi faaliyetlerden oluşan gri sular yeniden değerlendirilebilir. Basit arıtma sistemleri sayesinde bu sular, tuvalet rezervuarlarında veya bitki sulamada tekrar kullanılabilir. Yiyecek alanlarında yer alan su kullanım noktalarında düşük akışlı musluklar ve sensörlü sistemler tercih edilebilir. Yerel üreticilerle iş birliği yapılabilir, mevsimsel ve bitki temelli menüler sunularak karbon ayak izi azaltılabilir.
Festival alanlarında susuz çalışan kompost tuvalet sistemleri tercih edilebilir. Bu sistemler, insan atıklarını biyolojik olarak ayrıştırarak gübreye dönüştürebilir ve su kullanımını önemli ölçüde azaltır.
Dünyadaki sürdürülebilir festivaller
İngiltere kırsalında düzenlenen Glastonbury Festivali, sürdürülebilirlik konusundaki adımlarıyla öne çıkıyor. Sahne elektriği için 1984’ten beri güneş ve rüzgâr enerjisi kullanılıyor. Festivalde 2019’dan bu yana tek kullanımlık plastik şişe satışı yasak. Festival alanında ücretsiz su doldurma istasyonları bulunuyor. 2024 yılında geri dönüşüm ekipleriyle 300 ton atık geri dönüştürdü, 110 ton kompost haline getirildi.
Dünyanın en çevre dostu müzik festivallerinden biri olarak anılan, Hollanda’nın ünlü elektronik müzik festivali DGTL, sıfır atık hedefiyle tanınıyor. Festivalde 2022 yılından bu yana tamamen bitki bazlı menülere geçmiş; böylece hem su tüketimini hem karbon ayak izini azaltmış. Ayrıca geri dönüşüm istasyonları, veri destekli atık yönetim sistemleri ve arka sahne kapsamlı atık ayrıştırma planları ile ziyaretçi başına atık miktarını yarıya indirilmiş.
Portekiz’de 1997’den bu yana eko-festival anlayışıyla müzik tutkunlarıyla buluşan Boom, 2006'da su kullanılmayan (kompost) tuvaletleri devreye aldı. 2010’da kendi su arıtma istasyonunu kurdu ve tüm gri suyu işleyerek yeniden kullanıma sundu. Ayrıca festival güneş panelleri, biyoyakıt jeneratörleri ve göl suyuyla çalışan güneş destekli sulama sistemleri kullanıyor.
Her yıl ABD Nevada’daki Black Rock Desert’ta düzenlenen Burning Man, "Leave No Trace" yani iz bırakmama prensibiyle sıfır atık kültürü uygulamaya geçiriyor. Her yıl festivalin sonunda, çöl “MOOP” (Matter Out of Place) adı verilen temizlik operasyonuyla en küçük atığa kadar temizleniyor. Güneş panelleriyle desteklenen enerji sistemleri kullanılıyor. Ayrıca festival boyunca su tasarrufuna dikkat ediliyor; duş ve lavabo kullanımı minimuma indiriliyor, üretilen kompost ile festival sonrası toprak iyileştirme projelerine katkı sağlanıyor.
We Love Green, Paris’te düzenlenen ve ekolojik tasarımıyla öne çıkan öncü bir festival. Festivalde tamamen yenilenebilir enerji kullanıyor. Sahne ve ışıklandırma ihtiyaçları güneş panelleri, yeşil hidrojen jeneratörleri ve biyodizel ile karşılanıyor. Atıklar ayrıştırılıyor; organik atıklar kompost haline getiriliyor, tuvaletlerden elde edilen azotlu atıklar gübreye dönüştürülüyor. Festival alanında tek kullanımlık plastikler tamamen yasak.
Türkiye sürdürülebilir festivallerde ne durumda?
Türkiye’nin ilk sürdürülebilir müzik festivali olan Festtogether, ilk kez 2019 yılında gerçekleştirildi. “Eğlen, iz bırakma” mottosuyla gerçekleştirilen festival için her satın alınan biletle Tider, İhtiyaç Haritası, Adım Adım, Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, Çaba, Toplum Gönüllüleri Vakfı ve Tohum Otizm Vakfı gibi sivil toplum kuruluşlarına destek veriliyor. Festival çerçevesinde ekoloji, geri dönüşüm, çevre gibi konularla ilgili atölyeler ve paneller de düzenleniyor.
İzmir’de bulunan Karagöl Tabiat Parkı’nda düzenlenen Back to Nature Festival, müzik, sanat ve doğayla iç içe bir deneyim vadediyor. Festival organizatörleri, katılımcılara yeniden kullanılabilir su şişeleri, çevre dostu tuvalet malzemelerini yanlarında getirmelerini ve doğaya saygı göstererek “iz bırakmamalarını” öneriyor.
Bozcaada Caz Festivali, çevre dostu uygulamalarıyla dikkat çekiyor. Festival alanında su sebili konulması, plastik bardakların depozitolu olarak sunulması gibi önlemlerin yanı sıra festival alanında “Atıklardan İleri Dönüşüm” atölyeleri düzenleniyor. Katılımcılar burada kendi çöplerini kullanarak el işi ürünler yapıyor.
GezginFest de sürdürülebilirlik konusuna önem veren festivallerden… Toplu taşımayı, araç paylaşımını teşvik eden organizasyon, böylece karbon ayak izini azaltmayı hedefliyor. Festival alanına cam, plastik şişe, teneke sokulması yasak. Ayrıca festival alanında katılımcılar için vegan mutfağı da bulunuyor.
Seyirci olarak biz ne yapabiliriz?
Sürdürülebilir bir festival deneyimi yalnızca organizatörlerin değil, biz katılımcıların da sorumluluğunda… Festivale toplu taşıma ile gitmek, bisiklet kullanmak ya da arkadaşlarla araç paylaşımı yapmak karbon ayak izini azaltmanın en etkili yollarından… Festival boyunca atıkları geri dönüşüm kutularına atabilir, çöplerinizi toplayabilirsiniz. Kendi mataranızı, termosunuzu ve yeniden kullanılabilir çatal-bıçak setinizi yanınıza alarak hem atık üretimini azaltabilir hem de daha az plastik tüketilmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Festival süresince sık sık telefon şarj etmek yerine enerji tasarruflu modları tercih etmek, çadır alanlarında gereksiz aydınlatmadan kaçınmak gibi küçük adımlarla enerji kullanımını azaltabilirsiniz.
Unutmayın, festivaller sadece müzik ve eğlenceyle değil, geride bıraktığımız izlerle de hatırlanır.. Festivallerde ulaşım, enerji, atık gibi her alanda alınan küçük önlemlerle, hem keyifli bir deneyim yaşanabilir hem de doğaya verilen zarar en aza indirilebilir.