Her ülkenin kendi içerisinde belirli ekonomik göstergeleri vardır. Globalde ise doğru kıyaslamalar yapmak için genellikle ortak parametrelere başvurulur. Uzman ekonomistler tarafından hazırlanıp uluslararası geçerliliğe sahip olan ölçütlerin yanında günlük hayatın içinden örnekler alan bazı göstergeler de mevcuttur. Bunlar arasında en popülerlerden biri ise Big Mac endeksidir. Big Mac endeksi ile iki ülke arasında satın alma gücü kıyaslaması yapmak mümkündür.
Peki, tam olarak Big Mac endeksi nedir, nasıl hesaplanır ve bu endeksin her zaman geçerliliği var mıdır?
Big Mac Endeksi Nedir?
Big Mac endeksi, iki veya daha fazla ülke arasında satın alma gücü ve para değeri karşılaştırması yapmak için kullanılan gayriresmi bir ekonomik göstergedir. Ekonomistler tarafından sadece teori olarak görülen bu endeks, adını global fast food zinciri McDonald’s’ın tüm şubelerinde bulunan Big Mac isimli hamburgerinden alır.
McDonald’s, Big Mac’i dünyanın her yerinde aynı tarifle ve aynı gramajda satışa sunar. Big Mac endeksi teorisi, bire bir aynı olan ürünlerin dünyanın her yerinde aynı fiyata satılması gerektiğini savunur. Fakat kur farkı nedeniyle birçok ülkede fiyat farklıdır. Referans olarak çoğunlukla ABD fiyatının baz alındığı bu endekse göre söz konusu fiyat farkı, ilgili ülkenin para biriminin ABD doları (USD) karşısındaki değerini gösterir.
Dünyaca ünlü The Economist dergisi tarafından geliştirilen Big Mac endeksi, ilk olarak 1986 yılında bu dergide yayımlandı. Ekonomistler için eğlenceli bir gösterge iken yüksek ekonomi bilgisi gerektirmeden de anlaşılabildiği için özellikle vatandaşlar tarafından çok sevildi. Sonrasında The Economist dergisi için geleneğe dönüştü ve periyodik olarak yayımlanmaya başladı.
SAGP - Big Mac İlişkisi
Big Mac endeksi, kısaca SAGP olarak bilinen Satın Alma Gücü Paritesi sistemine dayanır. Bu sistem, ülkeler arası fiyat düzeylerini karşılaştırarak döviz kurlarının gerçek değerini ölçmeyi amaçlar. Big Mac endeksinde de merkeze söz konusu hamburgerin ABD fiyatı konularak diğer para birimlerinin Amerikan doları karşısındaki değeri ölçülür. Özetle Big Mac endeksi, SAGP sistemini halk dilinde anlatan bir ölçümdür.
Big Mac Endeksi Ne İçin Kullanılır?
Big Mac endeksi, bir ülkenin para biriminin global piyasalara karşı ne derecede değere sahip olduğunu anlamak için kullanılır. Para değerinin ve satın alma gücünün sadece sayılarla gösterilmesi yerine daha anlaşılabilir bir şekilde gösterilebilmesi de Big Mac endeksinin amaçlarından biridir.
Döviz kurlarının karşılaştırılmasında bir hamburgerin baz alınması; bir ülkedeki malzeme, çalışma, kira, reklam ve vergi gibi masrafların da ölçüte dahil edilmesini sağlar. Çünkü Big Mac fiyatları bu masraflar dikkate alınarak belirlenir. Bu detaylar doğrultusunda SAGP sistemini daha basit bir şekilde anlatmak için de Big Mac endeksi kullanılır. Ayrıca basit, anlaşılabilir ve eğlenceli olması nedeniyle akademide de başvurulan bir öğretme yöntemidir.
Big Mac Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Big Mac endeksi, para birimleri karşılaştırılacak olan iki ülkedeki Big Mac fiyatının birbirine bölünmesiyle hesaplanır. Bu hesabı birkaç adımda siz de yapabilirsiniz. Big Mac endeksi hesaplamak için izlemeniz gereken adımları örnek bir hesaplama üzerinden gösterelim.
Örneğimizde X ülkesindeki Big Mac fiyatını 120 yerel para birimi, dolar kurunu ise 32 yerel para birimi olarak düşünelim. ABD’deki Big Mac fiyatının da 5 dolar olduğunu varsayalım. Buna göre Big Mac örtülü döviz kuru, 120/5 hesabıyla 24 birim bulunur. Yani Big Mac endeksine göre dolar kuru 32 değil, 24 birim olmalıdır. Peki bu sonuç, ne anlama geliyor?
Şimdi, Big Mac endeksinin ne anlama geldiğine ve nasıl yorumlanması gerektiğine bakalım.
Big Mac Endeksi Nasıl Yorumlanır?
Big Mac endeksi ile bulunan döviz kuru, gerçek döviz kurunun altında kalıyorsa söz konusu para, olması gerektiğinden daha değersiz demektir. Aynı zamanda bu ülkenin satın alım gücünün düşük olduğu da söylenebilir.
Örnek hesaplamamızda elde ettiğimiz 24 birimi, gerçek döviz kuru olan 32 ile karşılaştırırken gerçek kurdan Big Mac kurunu çıkarıp sonucu Big Mac kuruna bölmemiz gerekir. Bu doğrultuda 32-24=8 ve 8/24=0,33 işlemleri ile değişim oranını buluruz. Bunun anlamı ise örnek hesaplamadaki ülkenin parasının dolar karşısında %33 daha değersiz olduğudur.
Big Mac endeksini kendi teorisi içerisinde yorumlamalısınız ve birçok parametreden yoksun bir şekilde hesap yapılan bu sistemin net bir gösterge olmadığını unutmamalısınız.
2025 Big Mac Endeksi
Big Mac endeksi, başta The Economist olmak üzere birçok farklı kurum tarafından genellikle 6 ayda bir olacak şekilde açıklanır. 2025’in ilk yarısına göre Big Mac endeksi yani bazı ülkelerdeki Big Mac fiyatları dolar bazında şu şekildedir:
- İsviçre: 8,07 $
- Norveç: 6,77 $
- ABD: 5,69 $
- İsveç: 5,60 $
- Kanada: 5,52 $
- Meksika: 5,10 $
- Kolombiya: 4,90 $
- Çekya: 4,63 $
- Güney Kore: 3,99 $
- Hindistan: 2,75 $
Türkiye Big Mac Endeksi 2025
Türkiye’nin yani Türk lirasının Big Mac endeksine göre değerini ölçmek için bu hamburgerin Türkiye’deki fiyatına bakmamız gerekiyor. Bölgesel farklılıklardan dolayı tek bir fiyattan bahsedemeyiz, fakat güncel Big Mac fiyatları üzerinden ortalama 200 TL olarak kabul edebiliriz. ABD için de son yayımlanan endekste yer alan 5,69 dolarlık fiyatı baz alabiliriz.
Buna göre ilk adımda bu iki fiyatı birbirine bölerek hesaplama yapacağız.
Güncel dolar kuru 40 TL civarında, fakat Big Mac endeksine göre 35,15 TL olması gerekiyor. Bir sonraki adımda da değer kaybının oranını bulacağız.
- 40 - 35,15 = 4,85
- 4,85 / 35,15 = 0,138
- 0,138 x 100 = %13,8
Big Mac endeksine göre TL, USD’ye göre %13,8 daha değersiz bir para birimi olarak yorumlanıyor.
Big Mac Endeksi Mantıklı mı?
Big Mac endeksi, birçok açıdan fikir verebilen bir ölçüm sistemi. Fakat ekonomistlere göre sadece yüzeysel bir fikir veriyor ve yeterince tutarlı değil. Bu nedenle resmi bir ölçüt olarak kabul edilmiyor. Bunun en önemli sebeplerinden biri olarak McDonald’s’ta yemek yemenin birçok restorana göre daha pahalı olduğu gösteriliyor. Böyle bir durumda Big Mac’e her ülkede aynı oranda talep olmaz.
Her ülkede çalışan, malzeme, nakliye, kira vb. maliyetler değişkendir. Dolayısıyla Big Mac’in nihai satış tutarını oluşturan faktörler arasında tutarsızlık söz konusu. Bununla birlikte McDonald’s çoğu zaman bölgesel fiyatlandırma yapar. Şehir merkezinde, tatil kentlerinde ve kırsal kesimlerde aynı fiyatlar uygulanmaz. Her ne kadar Big Mac endeksinde fiyat ortalaması alınıyor olsa da her ülke için aynı standartların geçerli olması pek mümkün değil.
Bu ve bunun gibi çeşitli detaylar dolayısıyla Big Mac endeksinin resmi bir gösterge olarak kabul edilmesi zor. Aynı şekilde teknik hesaplamalarda da kullanılabilecek bir veri değildir. Fakat bir ülkenin satın alım gücünü gösteren en önemli faktörlerden biri yemek gideri olduğu için Big Mac endeksi ile bu konuda fikir edinmek mümkün. Özetle Big Mac endeksine bakarak bir ülkede yemeğe ne kadar bütçe ayırmanız gerektiğini tahmin edebilirsiniz, fakat o ülkeye yatırım yapamazsınız.
Yatırım yapmak için daha güncel ve resmi geçerliliği olan verileri dikkate almalı, yatırımınızda güvenilir kanalları değerlendirmelisiniz. Akbank ile güvenli ve kolay bir şekilde yatırım yapabilir, Akbank Mobil’den en güncel ve doğru verileri anlık olarak takip edebilirsiniz.